Hearts of Darkness: A Filmmaker's Apocalypse (1991)

Heimildarmynd sem sýnir áhorfandanum gríðarleg vandamál sem Francis Ford Coppola lenti í við gerð Apocalypse Now. Handrit, tökur, peningar og leikarar - allt virtist ætla að fara til andskotans á tímabili og eyðileggja mynd og jafnvel feril herra Coppola. Myndin er skv. mörgum besta "á-bakvið-tjöldin" heimildarmynd allra tíma.

"My film is not a movie. My film is not about Vietnam. It is Vietnam. It's what it was really like. It was crazy. And the way we made it was very much like the way the Americans were in Vietnam. We were in the jungle. There were too many of us. We had access to too much money… too much equipment. And, little by little, we went insane."


Þessi tilvitnun lýsir vel öllu því sem heimildarmyndin nær svo vel að fanga. Tökur tóku tvöfalt lengri tíma en upphaflega var ætlað og Coppola þurfti að greiða út milljónir dollar af sínum eigin peningum til að tryggja að myndin yrði kláruð.

Ef heimildarmyndin gerir eitthvað þá er það að sýna snilldina á bakvið Apocalypse Now. Martin Sheen, sem var gerður að aðalleikara myndarinnar viku eftir að tökur hófust (!), drakk sig t.d. svo blindfullan fyrir senuna með honum einum á hótelherbergi að hann hótaði tökuliðinu barsmíðum hvenær sem er. Skömmu seinna fékk hann alvarlegt hjartaáfall og dó næstum því, sem tafði að sjálfsögðu tökur ekkert smá mikið. Marlon Brando, með milljón dollara á viku, mætti spikfeitur og óæfður í tökurnar og á að hafa hótað að hætta að leika í myndinni.


Coppola sjálfur talar meira að segja um sjálfsmorð, sannfærður um að myndin muni verða ömurleg. Þessi mynd er eiginlega algert sjokk - þótt ótrúlegt sé vildi maður næstum því hafa verið á staðnum. Þessar tökur hafa verið þær erfiðustu nokkurntíman fyrir alla sem að þeim komu, en aftur á móti eru þær svo gríðarlegt ævintýri að manni finnst hversdagsleikinn hérna heima ótrúlega lítilmótlegur í samanburði.

Spurning um að kíkja til Írak!

Happy End (1966)

Svarthvít mynd frá Tékkóslóvakíu frá árinu 1966, sýnd afturábak. Ég kiknaði ekki beinlíni í hnjánum við þessa lýsingu þegar ég smellti loksins disknum frá Sigga Palla í tölvuna og kveikti á. Ég hafði reyndar kíkt á hana á imdb fyrst og séð að hún væri bara 71 mínúta og bjóst því ekki við að hún yrði mjög erfið í áhorfi.

Happy End snýr öllum skilningi gjörsamlega á hvolf. Hún hefst á manni sem drepur konuna sína og endar á því að sá sami maður fæðist. Plottið verður samt algert aukaatriði í þessu umhverfi - minnir mig á Memento nema á miklu miklu ýktara leveli. Réttara væri í raun að segja að þessi mynd minni mig ekki á neitt - svo óvenjuleg er hún.

Hún virðist ekki hafa slegið í gegn eða að hróðri hennar hafi verið haldið á lofti allt fram á okkar daga. 62 atkvæði á imdb nægir varla til að dekka þann fjölda sem kom að gerð myndarinnar. Ég tók því einkunninni 8.3 með mjög miklum fyrirvara, því að ljóst er að svona mynd getur aldrei fengið sláandi góða einkunn - til þess er hún of óhefðbundin.


Ég minnist þess einfaldlega að hafa verið að lesa Reviews um Being John Malkovich og mörgum fannst hún allt allt of skrýtin til að hægt væri að gefa henni góða einkunn. Happy End myndi eiga við sömu vandamál að glíma - bara margfalt verri.

Það sem ég hafði hins vegar ekki hugmynd um er að þetta væri grínmynd. Og meira að segja nokkuð fyndin sem slík. Samtölin eru mjög fyndin - leikararnir hafa þurft að tala afturábak til að samtöl virki í spilun myndarinnar og það er mjög einkennilegt að horfa á það.

Dæmi um atriði í myndinni. Frábært að sjá hann "klæða sig"!



Ég á eiginlega erfitt með að dæma myndina svona stuttu eftir að hafa séð hana. En ef tilgangurinn var að rugla áhorfandann alveg í ríminu og láta hann hlæja í leiðinni - þá er markmiðinu náð.

Funny Games (1997)

(Ath. Plakatið er af endurgerð myndarinnar sem var frumsýnd í fyrra, en ekki af þeirri útgáfu sem ég sá. Þetta plakat er einfaldlega miklu flottara.)

Fjórða myndin sem ég kíkti á um helgina var Funny Games. Ég hefði haft lítinn áhuga á að sjá þessa ef hún væri ekki skyldumynd. Eftir að sjá myndina velti ég því fyrir mér hvort hún sé ekki í raun diss leikstjórans á kvikmyndagerð eða eitthvað álíka djúpt. Það er nefnilega alveg potential í þessari mynd en það virðist vera eyðilagt viljandi. Yfirleitt hafa virkilega virkilega lélegar myndir sér ekkert til málsbóta en Funny Games inniheldur mörg áhugaverð atriði. Málið virðist einfaldlega vera að leikstjórinn gengur alltaf of langt. Það sem virkar vel er síðan rifið niður með því að ýkja það eða, ef minnst er á alla myndina, spóla það til baka.

Gott dæmi um þetta er ótrúlega langa skotið. Það er skot sem hefur raunverulega möguleika á að virka mjög vel. Seinni hluti þessa sama skots er hins vegar kominn langt yfir öll skynsemistímamörk og er þá búinn að eyðileggja fyrri hlutann í leiðinni. Í bókmenntunum kallast þetta rómantískt háð. Höfundurinn byggir upp einhverja mynd og rífur hana síðan niður aftur, að vissu leyti til að hæðast að áhorfandanum.

Ef ég hefði ekki getað spólað hefði þessi mynd verið skelfileg. En með því að horfa á hana í ljósi viðbragða annarra fannst mér hún satt að segja ekki alslæm. Þegar ég byrjaði að skrifa pistilinn var planið reyndar að rakka hana niður, en ég fyrirgaf henni á miðri leið.

Oldboy (2003)

Sá þessa fyrir meira en ári síðan. Eins og mig minnir verður aðalpersónan, Ho Dae-su (leikin af Min-sik Choi), blindfullur og er rænt. Hann er síðan settur í eitthvað herbergi, þar sem hann æfir m.a. bardagalistir. Þegar honum er skyndilega sleppt, fimmtán árum seinna, ætlar hann síðan að leita hefnda. Uppgjörið verður vægast sagt mjög blóðugt.

Oldboy er fyrst og fremst ótrúlega kúl mynd. Hún minnir mig á aðra asíska mynd þar sem einhver að því er mig minnir japanskur milljónamæringur verður þreyttur á lífinu og fer að drepa fullt af fólki, þar á meðal foreldra sína. Löggan kemst síðan á slóðir hans. Ef þessi lýsing hringir einhverjum bjöllum þá væri ég mjög spenntur að fá að vita hvaða mynd þetta væri. En þetta var smá útúrdúr.


Asískar myndir hafa mjög mörg sameiginleg, og góð, einkenni. Þær eru mjög ýktar í kvikmyndatöku og leik, skipta t.d. mikið á milli víðra skota og super close-up skota, sem sýna t.d. bara hluta af andliti eða eitthvað í þeim dúr. Quentin Tarantino gerðist svo sniðugur að innleiða fullt af þessum hlutum í Hollywood með Kill bill tvennunni og hlaut hann endalaust lof fyrir. En Tarantino var ekki að finna neitt hjól upp - hann var einfaldlega að herma eftir hlutum sem hafa verið gerðir hinum megin á kúlunni miklu lengur.

Ég ætla að kíkja aftur á Oldboy við fyrsta tækifæri - hún hefur gríðarlega skemmtilegan stíl og heldur sig frá öllum vestrænum klisju-gildrum.

Little Miss Sunshine (2006)

Þessi er nýleg og ég kíkti á hana eftir meðmæli frá... mömmu. Ég sá strax af hverju þetta er mynd sem mömmur kunna að meta. Það er eitthvað sem erfitt er að koma í orð en hún er á einhvern hátt látin vera "sniðug á fallegan hátt." Ég fann fyrir örlitlu af sama leikstjórnarhroka og ég fann fyrir í Juno, þ.e. á einhvern hátt er gert lítið úr öllum persónunum til að gera myndina fyndna. Litlir hlutir eins og að láta soninn vera jafn glataðan og hann er minnti mig á Beaver í Juno, sem er einnig ótrúlega glataður.

Í raun mætti lýsa þessu þannig að ég upplifi svona hluti sem þvingaða, að handritshöfundurinn og leikstjórinn séu að reyna að neyða myndina til að vera sniðuga með því að ýkja persónurnar í allar áttir til að þjóna plottinu og fallegheitunum. Til dæmis er aðalpersóna Little Miss Sunshine leikin af Steve Carrell. Hann kemur inn á heimili fjölskyldunnar eftir sjálfsmorðstilraun og má aldrei vera einn af ótta við að hann fyrirfari sér. Eftir einn bíltúr er hann síðan orðinn hinn allra hressasti, hlæjandi og styðjandi við bakið á öllum í fjölskyldunni. Táningsdrengurinn á mótþróaskeiðinu hættir líka með allan mótþróa í lok myndarinnar og verður ótrúlega hamingjusamur með foreldrum sínum. Þetta fer allt saman mjög vel í mömmur heimsins, en þarna er verið að sveigja ýmislegt til að ná fram fallega og fullkomna endinum.

Persónur myndarinnar voru mjög misjafnar. Hér kemur nánari útlistun:

Þunglyndissjúklingurinn (Steve Carrell)

Skemmtilegasta persónan, þótt sumir hlutir við hann séu ekki fullkomlega sannfærandi leikur Steve Carrell svo vel að maður hefur sjálfkrafa gaman að honum. Hann er líka gáfaðasta persónan í myndinni, var prófessor (þeas þangað til hann var rekinn).


Restin (sonurinn, mamman, pabbinn og afinn)

Ég áttaði mig á því að það væri algjört ofmat að reyna að greina hverja einustu persónu, til þess eru þær einfaldlega og svipaðar að uppbyggingu. Mamman finnst mér reyndar vera síst og afinn næst á eftir Steve Carrell. Ég hef einfaldlega ekki nógu sterka skoðun á þessari mynd til þess að fara ítarlega út í hana (ef það er á annað borð hægt). Þó langar mig að minnast á bestu aukapersónuna í myndinni. Það er fimmtuga face-lift konan sem á fegurðarsamkeppnina Little Miss Sunshine. Hún er ótrúlega fyndin týpa og nákvæmlega eins og maður ímyndar sér að umsjónarkonur fegurðarsamkeppna séu.

Ég hafði samt mjög gaman að sögusviðinu. Miðstéttarfjölskylda í Bandaríkjunum ferðast mörg hundruð mílur á gulu Volkswagen Rúbrauði til að fara með litlu dótturina á fegurðarsamkeppni fyrir fimm ára börn. Myndin snýst síðan fyrst og fremst um þetta ferðalag um þjóðvegi Bandaríkjanna. Little Miss Sunshine er alls ekki léleg mynd, en hún reynir of mikið að vera sniðug. Hún gerir það á kostnað aðalpersónanna og fyrir vikið stendur ekki mjög mikið eftir undir lokin. Maður slekkur samt á VLC í góðu skapi - myndinni tekst það þó eftir allt saman.

GoodFellas (1990)

Kíkti á eina háklassíska í gær. GoodFellas í leikstjórn Martin Scorsese. Myndin er í fimmtánda sæti á imdb yfir bestu myndir allra tíma og skartar m.a. Ray Liotta, Robert De Niro, Joe Pesci og Sopranos eiginkonunni Lorraine Bracco. Þegar maður sér þessa mynd aftur áttar maður sig á því hversu ótrúlega margar myndir hafa orðið fyrir áhrifum frá henni. Casino (frá 1995) með Robert De Niro er náttúrulega nærtækasta dæmið, en einnig myndir eins og Pulp Fiction (frá 1994) og, átján árum seinna, American Gangster. Kannski mætti einfaldlega segja að allar mafíumyndir væru eins, en mér finnst þær yfirleitt falla í þá gryfju að dýrka mafíuna eða láta hana líta illa út - í öllu. GoodFellas nær að halda sig á fínu línunni þarna á milli.

Þar sem ég er tiltölulega nýbúinn að sjá American Gangster finnst mér kannski nærtækast að skoða GoodFellas og hana með hliðsjón hvorri af annarri. Báðar fylgja þær einum manni frá upphafi til enda, og inn í þá frásögn fléttast í raun saga allra í kringum þá. Báðar myndirnar byggjast á sönnum atburðum og seinni hluti GoodFellas (dóp-hlutinn) er orðinn svo ótrúlega svipaður American Gangster að maður veltir því fyrir sér hvort Ridley Scott hafi bætt við formúluna eða hvort Martin Scorsese hafi einfaldlega verið búinn að mastera hana.


Munurinn á myndunum kristallast m.a. í tveimur hlutum. Í fyrsta lagi er það endirinn. GoodFellas gerir upp söguna svo hratt og örugglega og verður ekki of þung í endann, á meðan American Gangster endirinn er í raun bara antíklímax eftir að Frank Lucas komst á toppinn þegar myndin var rúmlega hálfnuð. Það sem GoodFellas hafði líka er að hún var ekki bara rómantísk gangster mynd heldur var líka gróft ofbeldi í henni, sem gaf henni miklu meiri raunveruleikablæ. American Gangster hefði að mínu mati mátt vera miklu grófari. Fyrst hún var á annað borð að gera flestallt eins og GoodFellas, af hverju að skera þann frábæra part myndarinnar í burtu?

Being John Malkovich (1999)

Ég horfði á þessa mynd í annað sinn í gær. Þetta var í annað sinn sem ég sá myndina. Það var reyndar orðið svo langt síðan ég sá hana fyrst að ég mundi lítið sem ekkert eftir henni. Merkilegt hvernig myndir þurrkast úr minninu á örfáum árum, eiginlega skuggalegt. Lætur mann velta því fyrir sér hvort kvikmyndaáhorf sé í raun frekar mikil tímasóun, fyrst næstum allt sem maður horfir á gleymist innan skamms.

Nema hvað. Mig minnti að þessi mynd hefði verið allt of undarleg og skringileg fyrir minn smekk. Upplifunin við að horfa á þessa mynd núna er önnur, og miklu betri. Líklega hef ég ekki verið nógu gamall þegar ég sá hana fyrst, enda langt síðan.

Myndin fjallar um brúðustjórnanda (e. puppeteer) sem heitir Craig Schwartz og er vægast sagt alger undirmálsmaður. Í nýrri vinnu á undarlegum vinnustað finnur hann göng sem gera honum kleift að vera inni í höfðinu á John Malkovich í fimmtán mínútur. Þessi uppgötvun startar atburðarás sem er mjög hröð, fyndin, spennandi og heimspekileg.

Nokkur atriði varðandi þessa mynd sitja eftir betur en önnur. Í fyrsta lagi er Craig (leikinn af John Cusack) mjög ýkt en einnig mjög trúverðug persóna. Þetta tvennt fer sjaldan saman en virkar ótrúlega vel í myndinni. Hann kann ekki að klæða sig, klippir sig ekki og rakar sig ekki, talar lágt og muldrar næstum því og er að sjálfsögðu hræðilegur í samskiptum við konur. Hér eru tvö dæmi þar sem hann reynir við vinnufélaga sinn:

Craig Schwartz: Can I buy you a drink, Maxine?
Maxine: Are you married?
Craig Schwartz: Yes, but enough about me.

Maxine: Tell me a little about yourself.
Craig Schwartz: Well, I'm a puppeteer...
Maxine: [turns to bartender] Check!

Þessar tvær tilvitnanir leiða mig að því næsta, sem er hversu virkilega fyndin þessi mynd er. Það er hægt að horfa á þessa mynd án þess að koma auga á grínið og það gera það eflaust sumir, en ef hlustað er nákvæmlega á það sem sagt er eru ótrúlega fyndnir brandarar í línum persónanna. Dæmi:


Craig Schwartz: There's a tiny door in my office, Maxine. It's a portal and it takes you inside John Malkovich. You see the world through John Malkovich's eyes... and then after about 15 minutes, you're spit out... into a ditch on the side of The New Jersey Turnpike.
Maxine: Sounds great!. Who the fuck is John Malkovich?
Craig Schwartz: Oh, he's an actor. He's one of the great American actors of the 20th century.
Maxine: Oh yeah? What's he been in?
Craig Schwartz: Lots of things. That jewel thief movie, for example. He's very well respected.

Og þessi tilvitnun sýnir loks þriðja atriðið, sem er hversu vel þessi mynd nær að gera grín að því hversu firrtur heimurinn er þegar kemur að frægu fólki. Craig nær til dæmis með brúðuhæfileikum sínum að stjórna John Malkovich algerlega og lætur hann snúa sér alfarið að sínu fagi – brúðustjórnun. Craig gat ekki einu sinni fengið vinnu út á brúðustjórnun en þegar hann er orðinn John Malkovich þá fer hann einfaldlega á umboðsskrifstofuna:

Larry the Agent: John! Great to see you! Sorry about the cunt at reception.
Craig Schwartz (sem John Malkovich): This is my fiancÈe Maxine.
Larry the Agent: Great to see you, Maxine. Sorry about the cunt at reception. Please have a seat.
…
Craig Schwartz (sem John Malkovich): Larry. From now on I’m no longer an actor, I’m a puppeteer.
Larry the Agent: Okay, great. Sure, no problemo. Poof, you’re a puppeteer. Just let me make a couple of phonecalls.

Átta mánuðum síðar er hann síðan orðinn heimsfrægur brúðustjórnandi sem veitir fólki um allan heim innblástur, fær standandi lófatak og áhorfendurnir hans gráta yfir fegurð listarinnar sem hann töfrar fram í brúðunum. Hæðnin er greinilega ekki langt í burtu. Það er líka fyndið að sjá t.d. umboðsmanninn, ritarinn lét John Malkovich bíða í eina mínútu og Larry var ekki lengi að afsaka það… tvisvar.

Loks fannst mér mjög gaman að sjá allar heimspekilegu pælingarnar. Í eitt skipti, í frábæru og mjög fyndnu atriði, fer John Malkovich inn í göngin (með einhverjum kínverja) og sér sjálfan sig… alls staðar. Og eina orðið, blótsyrði, söngur eða hæ – eina orðið er Malkovich:

Waiter: Malkovich?
John Malkovich: MALKOVICH!
Waiter: Malkovich.

Í öðru atriði fara aðalpersónurnar þrjár allar inn í John Malkovich í einu og tvær þeirra lenda í undirmeðvitundinni hans. Þær enda á að hlaupa á milli æskuminninga þar sem John Malkovich er lagður í einelti, þefar af nærbuxum og gerir alls konar hluti í þeim persónulega dúr.

Mig langar sérstaklega að minnast á handritið. Myndin inniheldur ein best skrifuðu samtöl sem ég man eftir í bíómynd í fljótu bragði. Ég hef sjaldan munað tilvitnanir úr bíómyndum en úr þessari þarf ég að hafa hemil á mér til að setja ekki miklu fleiri hingað inn. Öll samtöl koma sér svo beint að aðalatriðunum – það er tilgangur með hverju orði í öllum samtölum og maður þarf að fylgjast vel með til að taka alla merkinguna inn.

Leikstjóri myndarinnar, Spike Jonze, er fyrst og fremst þekktur fyrir tónlistarmyndbönd, m.a. með Björk. Þetta var held ég hans fyrsta kvikmynd og ég efast um að hann nái nokkurntíman að toppa sig. Ég ætla samt að kíkja á Adaptation sem fyrst. Það er mynd frá 2002 með Nicholas Cage sem Spike Jonze leikstýrði líka. Ef sú mynd kemst nálægt Being John Malkovich hvað varðar handrit er að minnsta kosti öruggt að þar er sé góð mynd á ferðinni.

Handritshöfundurinn, Charlie Kaufman, hefur meðal annars skrifað handrit að Eternal Sunshine of the Spotless Mind (2004), Confessions of a Dangerous Mind (2002) og Adaptation (2002). Af þessum myndum hef ég bara séð Eternal Sunshine og ég kunni alls ekki að meta hana. Reyndar er eitthvað síðan ég sá hana. Spurningin er hvort ég hafi einfaldlega misst af snilldinni í handriti þeirrar myndar. Það væri þá í annað sinn sem ég gerði þau mistök.

Ég mæli með þessari mynd við alla sem eru opnir fyrir mynd sem óvenjulegri en flestar aðrar, en vitsmunaleg og mjög, mjög fyndin.

Suspiria (1977)

Skyldumynd vikunnar er ítalska hryllingsmyndin Suspiria. Leikstjóri og handritshöfundur myndarinnar er Dario Argento, en það er ítalskur leikstjóri sem virðist skrifa flestar af þeim myndum sem hann gerir. Myndin er frá árinu 1977 og er af mörgum talin meistarastykki Argentos.

Myndin fjallar um bandaríska balletdansarann Susy Banyon, sem leikin er af Jessicu Harper. Susy fer til Þýskalands til að sækja nám við mjög fínan ballettskóla. Fljótlega kemst hún að því að ekki er allt með felldu í skólanum. Skólastýran, Madame Blanc (leikin af Joan Bennett) og aðstoðarkona hennar, hin ofurstranga frú Tanner (leikin af Alida Valli), vekja upp grunsemdir Susy, og þegar Sara (leikin af Stefania Casini), vinkona hennar, hverfur (áhorfendur fá reyndar að sjá reyndar að Sara er myrt hrottalega), fer Susy að rannsaka málið sjálf. (spoiler) Niðurstaðan er að dans-akademían er rekin af nornum sem nærast á óförum og dauða þeirra sem umkringja þær, þar á meðal nemendunum. Susy, af einskærri forvitni, finnur leyniherbergi nornanna, og drepur þar eldgömlu aðalnornina, sem stofnaði skólann. Hún hleypur síðan út og skólinn brennur til ösku.


Mjög áhugavert við þessa mynd er að leikstjórinn hugsaði stúlkurnar í skólanum upphaflega sem tólf ára gamlar, eða jafnvel yngri. Framleiðandinn (pabbi hans) og kvikmyndaverið tóku þetta hins vegar ekki í mál af ótta við að myndin yrði bönnuð, enda fara gróf morð og ofbeldi í bland við litlar smástelpur örugglega ekki vel ofan í kvikmyndaeftirlitin. Argento hækkaði því aldur stúlknanna í 20 ár, en breytti handritinu ekki á neinn hátt annars. Þegar ég las þetta small myndin enn betur saman fyrir mér, enda voru stúlkurnar mjög barnalegar á köflum og samræðurnar ofureinfaldar.


Strax við fyrsta morðið (og reyndar annað morðið um leið) sá ég að þessi mynd var ekkert drasl. Senan í kringum það morð var ótrúlega góð. Morðið var ótrúlega spennandi og ógnvekjandi og ég sé það ljóslifandi fyrir mér ennþá núna þegar ég rifja það upp. Þessi morðsena fer tvímælalaust í bækurnar hjá mér sem ein sú minnisverðasta í langan tíma.

Það sem ég var sérstaklega ánægður með í Suspiria var tónlistin. Hún er er vægast sagt algert meistaraverk og stefin eru notuð sitt á hvað í gegnum myndina til að byggja upp ákveðna stemningu á einstaklega áhrifaríkan hátt. Ég kemst eiginlega ekki ennþá yfir það hvað tónlistin gerði mikið fyrir myndina, sem útskýrir þau sterku lýsingarorð sem ég nota. Ég man úr byrjuninni að semjendur tónlistarinnar hétu "Goblin," þannig að ég var ekki lengi að fletta þeim upp. Í ljós kom að Goblin hefur samið tónlist fyrir ítalskar myndir í 25 ár, auk Dawn of the Dead frá 1978. Þessir menn kunna greinilega sitt fag svo eftir er tekið.

Annað, ekki síðra, fannst mér vera kvikmyndatakan. Myndavélinni er óspart stillt upp með það að leiðarljósi að vekja upp ákveðna tilfinningu hjá áhorfandanum og ég hef held ég aldrei áður séð mynd sem hefur svona augljóslega úthugsaða kvikmyndatöku. Hvert einasta skot hefur tilgang og þjónar senunni og með tónlistinni byggist upp alveg ótrúleg spenna og hryllingur. Ég lifði mig fullkomlega inn í Suspiria útaf þessu og minnist sérstaklega senunnar þar sem hundur blinda mannsins rífur hálsinn á honum í sig og drepur hann á miðju risastóru torgi. Hvernig myndavélinni er stillt upp, úr öllum áttum og mislangt í burtu, snöggar klippingar að stóru byggingunum - þetta gerði senuna rosalega spennandi þótt hún innihéldi ekkert nema blindan mann að snúast í hringi, auk nokkurra fugla.


Síðasta frábæra einkenni myndarinnar eru litirnir, en ég hafði ekki áttað mig almennilega á því fyrr en ég las dóma um myndina við undirbúning fyrir þessa bloggfærslu. Argento beitti Technicolor tækninni svokölluðu með aðferð frá sjötta áratugnum til að ýkja litina og er fyrirmyndin hans fyrir litunum sögð vera Lísa í Undralandi. Líkingin er augljós þegar hugsað er út í það - öll herbergin, gangarnir og í raun völundarhúsið sem ballettskólinn er - allt þetta lítur út eins og Undaland, eins konar gotnesk útgáfa, þar sem allt er mun dimmara og drungalegra. Þegar ég las um þetta rann að nokkru leyti upp fyrir mér hvers vegna myndin hitti mig svona beint í mark. Ég man skýrt eftir teiknimyndinni um Lísu í Undralandi og Suspiria tókst að tengja sig við þær sterku tilfinningar sem ég upplifði í kringum þá mynd fyrir löngu, löngu síðan.


Þetta dregur mann að mjög áhugaverðri pælinu í kvikmyndagerð - pælingu sem ég hef aldrei komist til botns í sjálfur. Það er samspil meðvitundar og undirmeðvitundar í bíómyndum. Allir hafa heyrt um leynileg tákn og merkingar alls konar hluta í bíómyndum. Oft á tíðum hef ég velt því fyrir mér til hvers handritshöfundar og leikstjórar eyði ómældum tímum í að troða trúarlegum táknum, vísunum í biblíuna eða fræga sögulega viðburði, fyrst enginn tekur eftir þeim. Suspiria opnaði alveg augu mín fyrir þessum hlutum. Þótt ég hafi ekki áttað mig á tengingunni við Lísu í Undralandi er ég handviss um að hún hafi verið með því besta við myndina. Og það þrátt fyrir að ég hafi ekki einu sinni vitað af því!

Að lokum langar mig að minnast á eina eftirminnilegustu senuna. Það er senan þegar hundur píanóleikarans rífur hann á hol. Það sem gerir þessa senu svo frábæra (auk tónlistarinnar og kvikmyndatökunnar, eins og ég fór í gegnum) er það hversu rosalega mikið hún kom á óvart. Blindi maðurinn heyrir hljóð allt í kringum sig, myndavélin horfir á hann úr fylgsnum allt í kring, fuglarnir fælast í burtu eins og einhver sé í byggingunum - ég beið einfaldlega eftir því að sjá norn koma og drepa píanóleikarann. En hvað gerist? HUNDURINN! Hundurinn rífur úr honum barkann og étur innviðina úr hálsinum á honum! Sami hundur og píanóleikarinn var nýbúinn að segja að myndi ekki gera flugu mein. Sú sena sjokkeraði mig rosalega og ég sé hana enn ljóslifandi fyrir mér.

Ég hef aldrei verið mikið fyrir hryllingsmyndir. Mér finnst ekki gaman að horfa á myndir sem virðast hafa þann eina tilgang að hræða og vekja upp viðbjóð hjá áhorfandanum. Suspiria fær mig til að gefa þessum flokki mynda algerlega nýtt tækifæri. Á köflum fannst mér óþægilegt að sitja undir henni, þótt það væri síðdegis á mánudegi í Gamla skóla, en það jók einfaldlega upplifun mína af myndinni og gerði hana enn raunverulegri og eftirminnilegri.

Það er því án nokkurs vafa að ég segi að Suspiria sé eitt besta mánudagsbíó sem ég hafi séð í vetur.

Myndband

Mjög góð klippa sem ég mæli með fyrir þá sem ekki hafa séð myndina. Sem dæmi má sjá senuna þar sem hundur píanóleikarans rífur hann á hol nálægt byrjuninni.

Ítarefni
Skjáskot úr myndinni (á rússnesku)
Suspiria á imdb
Suspiria á Wikipedia
Dario Argento á Wikipedia
Aðdáendasíða tileinkuð Dario - meistara litanna